რჩევები პირველი ტელესკოპის შესარჩევად

20 ოქტ 2021 ტექნიკა

ტელესკოპი პოპულარული საჩუქარია, განსაკუთრებით დღესასწაულების დროს. ის შეიძლება აღმოჩნდეს შენი მეგზური სამყაროში და შეგივსოს ცხოვრება ჯადოსნური ღამეებითა თუ დღეებით.

შენ უნდა აირჩიოთ ტელესკოპი ინტერესების, ცხოვრების წესისა და ბიუჯეტის გათვალისწინებით. მოწყობილობის მახასიათებლები და შესაძლებლობები უნდა იყოს მორგებული შენს მოთხოვნებს, საჭიროებასა და გემოვნებას.

მე დაგეხმარები დღეს ბაზარზე არსებული ტელესკოპების მოდელებში გარკვევაში, შეგიქმნი წარმოდგენას, რა კრიტერიუმებით უნდა შეარჩიო სასურველი მოწყობილობა, გაგიადვილებ შეძენის პროცესს.

ტელესკოპს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს ორი მახასიათებელი: მაღალი ხარისხის ოპტიკა და მდგრადი, შეუფერხებლად მომუშავე სტრუქტურა. დანარჩენი დეტალები გემოვნების საკითხია, მაგრამ ნუ უგულებელყოფ პორტატულობასა და მოხერხებულობასაც.

ტელესკოპის ტიპები teleskopistipebi

არსებობს 3 ძირითადი დიზაინის მქონე ტელესკოპი, რომლებსაც აქვთ სხვადასხვა ოპტიკური მახასიათებლები, მაგრამ ერთი მიზანი – დაგანახონ ციური სხეულები (და არამარტო) უფრო მკაფიოდ.

რეფრაქტორ (სინათლის გარდამტეხ) ტელესკოპს აქვს ობიექტივის ამოზნექილი ლინზა ერთ ბოლოში და ოკულარი – მეორეში. როცა ტელესკოპს წარმოვიდგენთ, პირველად სწორედ რეფრაქტორ ტელესკოპზე ვფიქრობთ.

telescope teleskopi პირველი ტელესკოპები რეფრაქტორები იყო. გალილეო სატურნის რგოლებსა და იუპიტერის მთვარეებს სწორედ ასეთი ტელესკოპით აკვირდებოდა 1600-იან წლებში. რეფრაქტორები გამოსახულების უკეთეს კონტრასტს გვთავაზობენ, ვიდრე რეფლექტორები, თუმცა საუკეთესო რეფრაქტორები ძალიან ძვირიცაა.

რეფლექტორი (სინათლის ამრეკლი) ტელესკოპი არ იყენებს ობიექტივის ლინზას, მას აქვს ჩაზნექილი სარკე. რეფრაქტორი თუ გრძელი დახურული მილისგან შედგება, რეფლექტორი ერთი მხრიდან ღიაა.

მას აქვს მთავარი და დამხმარე სარკეები. ძირითადი სარკე აგზავნის სინათლის კონას მილის გავლით შედარებით პატარა, დამხმარე სარკისკენ, რომელიც დაიჭერს ამ სინათლეს და მილის გვერდზე მოთავსებული ოკულარისკენ გააგზავნის. რეფლექტორის უპირატესობა ისაა, რომ შედარებით უფრო იაფია.

კატადიოპტრული ტელესკოპი რეფლექტორის განსაკუთრებული ტიპია, რომელსაც მაკორექტირებელი ლინზა აქვს ზედა ბოლოში, გამოსახულების უკეთესი ფორმირებისთვის. კატადიოპტრული ტელესკოპების უმრავლესობა Schmidt-Cassegrain–ის დიზაინისაა. სინათლე გადის მაკორექტირებელ ლინზაში, აირეკლება მთავარ სარკეზე და შემდეგ დამხმარე სარკეზე, საბოლოოდ კი გაივლის ძირითად სარკეში არსებულ ხვრელში და მიაღწევს ოკულარს. ასევე გამოიყენება Maksutov-Cassegrains–ის ვარიანტი, რომელიც გამოსახულების კორექციის განსხვავებულ მეთოდს მიმართავს.

ტელესკოპების შედარება

რეფრაქტორები ადვილი გამოსაყენებელია, კარგია მთვარეზე და პლანეტებზე დასაკვირვებლად, განსაკუთრებული მოვლა არ სჭირდება. დალუქული მილი იცავს ოპტიკას ამინდის გავლენით გამოსახულების დეგრადირებისგან, თუმცა ასეთ ტელესკოპებს, ძირითადად, პატარა აპერტურა (aperture) ახასიათებთ, რაც შორეული ობიექტების დანახვას ართულებს. სხვა ტიპის ტელესკოპებთან შედარებით უფრო მძიმე, გრძელი და ძვირია ხოლმე.

რეფლექტორებს დიდი აპერტურა აქვთ, რაც საშუალებას იძლევა „ღრმა ცის“ ობიექტებსაც დავაკვირდეთ (გალაქტიკებს, ნისლეულებს, ვარსკვლავურ გროვებს). ახასიათებთ მცირე ოპტიკური ხარვეზები და ყველაზე იაფია, თუმცა მილი ღიაა და შეფუთვის შემთხვევაშიც გამორიცხულია ოპტიკის მტვრისგან სრულყოფილად დაცვა. მათ შედარებთ მეტი მოვლა და უკეთესი შენახვის პირობები სჭირდებათ.

კატადიოპტრული ტელესკოპები ყველაზე მრავალმხრივია, კარგია პლანეტებზე, ღრმა ცის ობიექტებზე როგორც დაკვირვების, ასევე ფოტოგრაფირებისთვისაც. დახურული მილი იცავს გამოსახულებას ჰაერის გავლენით დეგრადირებისგან. არის კომპაქტური და ხანგრძლივი გამძლეობის. განსაკუთრებით კარგია ასტროფოტოგრაფიისთვის მისი მაღალი მგრძნობელობის გამო სინათლის მიმართ და CCD  (charge-coupled device) გამოსახულების სენსორის გამო.

რა უნდა გავითვალისწინოთ შეძენისას

სანამ ყიდვას გადაწყვეტ, შეეცადე სხვადასხვა ტელესკოპში გაიხედო და გამოსცადო. ამის გაკეთება შეიძლება აბასთუმანში დიდ ტელესკოპში, ან ასტრონომიის მოყვარულების შეკრებაზე, მოყვარულის დონის სხვადასხვა ტელესკოპში. ამ გზით გაარკვევ რამდენად გიღირს საკუთარი ტელესკოპის შეძენა და გაიგებ, როგორი შეიძლება შეგესაბამებოდეს.
ზოგი თვლის, რომ გადიდების ძალა ტელესკოპის ყველაზე მნიშვნელოვანი მახასიათებელია და რაც შეიძლება დიდი გადიდების ძალის ტელესკოპი უნდა იყიდოს, რაც მცდარი წარმოდგენაა. გადიდების ძალა გაზრდის არა მხოლოდ გამოსახულების ზომას, არამედ ტურბულენტური ატმოსფეროსგან გამოწვეულ ეფექტებსაც. ასეთ ტელესკოპში გახედვისას დაინახავ დიდ არეულ, ბუნდოვან სურათს, რომელშიც არაფრის გარჩევა არაა შესაძლებელი და პრაქტიკულად შეუძლებელია ობიექტის ხედვის არეში დიდი ხნით შენარჩუნება.
თუ დამწყები ხარ ან ნორჩი ასტრომოყვარულისთვის ყიდულობ ტელესკოპს, კარგია 6-7.5 სმ-იანი რეფლექტორი ან 10-15 სმ-იანი რეფრაქტორი. ასეთი ტელესკოპები საკმაოდ მცირე ზომისაა, ადვილი გადასატანია და შედარებით იაფია.
უხეშად რომ ვთქვათ, 20 გადიდება არის მაქსიმუმი დიაფრაგმის ყოველ 1 სმ-ზე. ანუ 15 სმ-იანი რეფლექტორის ყიდვას თუ აპირებ, 300 გადიდება არის მაქსიმუმი, რაც შეიძლება რაიმე ეფექტის მომცემი იყოს. 7.5 სმ-იანი რეფრაქტორის შემთხვევაში 150 გადიდება არის ყველაზე მაღალი საჭირო გადიდება. გაგიკვირდებათ და უფრო ხშირად საუკეთესო გამოცდილებას მაქსიმალურზე დაბალი გადიდებით მიიღებთ ხოლმე.
აპერტურის დიაფრაგმის ზომა ტელესკოპის გადამწყვეტი მახასიათებელია, ის განსაზღვრავს რამდენი ციური სხეულის დანახვას შეძლებთ, მაგრამ აპერტურის ზრდასთან ერთად ტელესკოპის ზომაც იზრდება. თუ ეზოდან უნდა დააკვირდეთ ცას, მაშინ შეიძლება დიდი ტელესკოპი მოგეწონოთ, მაგრამ თუ ქალაქიდან მოშორებით უნდა წაიღოთ ტელესკოპი, მაშინ დიდი ზომის მოუხერხებელი იქნება. დაგჭირდებათ მცირე ზომისა და პორტატული ტელესკოპი.

პირველივე ტელესკოპის შეძენისას ზოგი ძალიან ძვირიანს ყიდულობს, შემდეგ კი აწყობისას იბნევა და იმედგაცრუებული რჩება. დიდ ტელესკოპს ბევრი დეტალი აქვს. უნდა იცოდე როგორ გამოიყენო აღმომჩენი (finderscope), კოლიმატური სარკის გასწორება, ფილტრების შერჩევა სამიზნის მიხედვით, ძრავის დაყენება ხანგრძლივი დაყოვნების ფოტოებისთვს და ა.შ. ამიტომ თავს ზედმეტად ნუ შეიწუცებთ და დასაწყისისთვის მოყვარული დონის ტექნიკას დასჯერდით.

ტელესკოპთან ერთად აუცილებლად გჭირდება შესაბამისი შტატივი (mount), რომელიც შეიძლება მოყვებოდეს ტელესკოპს ან ცალკე მოგიწიოთ ყიდვა. შტატივების 2 ძირითადი ტიპი არსებობს:  ეკვატორული და ალტიმ-აზიმუტის. ეკვატორული შტატივი მიყვება დედამიწის ბრუნვას და ბევრად უადვილებს ასტრონომებს სასურველი ვარსკვლავისთვის ობიექტივის მიდევნებას. ალტიმ-აზიმუტის შტატივები შედარებით მარტივი მექანიზმისაა – შესაძლებელია მისი მოძრაობა ზევით-ქვევით და მარჯვნივ-მარცხნივ. ასეთ შტატივზე პერიოდულად მოგიწევთ ტელესკოპის გასწორება ცაზე მოძრავი ციური სხეულების მიმართ. ის ეკვატორულთან შედარებით იაფი და მსუბუქია.

ეს არის მცირე რჩევები, რაც შეიძლება დამწყებმა ასტრომოყვარულებმა გაითვალისწინონ. ხალისიან კოსმოსურ თავგადასავლებს გისურვებ.