​იმპრესიონიზმი და ლიტერატურა ნიდოზე

იმპრესიონიზმი

თუ ლიტერატურისა და ხელოვნების მოყვარული ხარ, ნიდოზე სწორად მოხვდი. Taschen-ის უცხოენოვანი წიგნების მრავალფეროვან არჩევანს სწორედ ჩვენთან გადააწყდები, რომელთა უმრავლესობაც ჩვენთვის კარგად ნაცნობ თუ უცნობ არტისტებზე, მათ შორის, სხვადასხვა ეპოქის მხატვრებზეა. ჩვენს ბლოგზე ორი ლეგენდარული იმპრესიონისტის - კლოდ მონესა და ედგას დეგას შემოქმედებებს მიმოვიხილავთ.

კლოდ მონე (1840 – 1926)

კლოდ მონე ფრანგი, იმპრესიონიზმის სულისჩამდგმელი მხატვარია. იმპრესიონიზმი XIX საუკუნის ბოლოს წარმოიშვა და მის დაბადებაში კლოდ მონეს დიდი წვლილი მიუძღვის. ამ მიმართულების მთავარი იდეა გულისხმობს ავტორის მიერ საკუთარი შთაბეჭდილებისა და ემოციების გადმოცემას. სახელწოდებაც კი კლოდ მონეს ნახატს (Impression) უკავშირდება. იმპრესიონიზმის ფორმირებაში კლოდ მონეს ფრანგ კოლეგებს ასევე დიდი წვლილი მიუძღვით. იმპრესიონისტებმა პირველებმა აღმოაჩინეს, რომ სტუდიაში ხატვა კარგად არ ასახავდა იმ რეალურ მოვლენებს, რომლებიც ტილოზე უნდა დაეტანათ და ამის მაგიერ, გადაინაცვლეს გარე სივრცეში, სადაც სასურველ ობიექტზე დაკვირვების შედეგად გამოსახავდნენ მათ რეალურ სახეს, საკუთარი, სუბიექტური დამოკიდებულებისა და ემოციების სინთეზით. პირველი გამოფენაც სწორედ საფრანგეთში, პარიზში გაიმართა.

კლოდ მონე ბავშვობიდანვე დაეუფლა ხატვის ტექნოლოგიას და ძირითადი აქცენტი გაამახვილა პეიზაჟების ასახვაზე, რაც მოგვიანებით მის შემოქმედებაზე აისახა. კლოდ მონეს ნახატების უმრავლესობა სხადასხვა პეიზაჟურ სცენებს ასახავს. მისი პირველი ნახატიც, რომელიც 1858 წელს შეასრულა, რეალისტური პეიზაჟი იყო. შემდეგი წლები არტისტმა პარიზში, ლუვრში გაატარა და მის მომავალ კოლეგებსაც შეხვდა, რამაც მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა, თუმცა ამ დროისთვის ავტორს იმდენად ჰქონდა მსოფლმხედველობა განვითარებული, რომ საკუთარი ნამუშევრებით ინდივიდუალური ადგილი დაიმკვიდრა და სხვებისგან განსხვავებული კვალიც დატოვა ხელოვნების ამ სფეროში.

დროის მსვლელობასთან ერთად, კლოდ მონეს ნამუშევრები იხვეწებოდა და აბსტრაქტული ჟანრის ნიშნებიც იკვეთებოდა, თუმცა ისე, რომ რეალური ნივთების გარჩევა შესაძლებელი იყო. მისი არტისტული ნიშა იყო ფერებით ექპერიმენტი და ტილოს ზედაპირზე საღებავის კვალის დატოვების ტექნიკა. მისი ყველაზე ცნობილი ნახატია „წყლის ლილიები“ , რომელსაც ნახატების სერიასაც უწოდებენ. ავტორმა საკუთარ ეზოში არსებული ყვავილების ბაღი დახატა. კოლექცია რამდენიმე ასეულ ნახატს მოიცავს, რომელთაგანაც ნაწილი მუზეუმში ინახება, ნაწილი კი წლების განმავლობაში აუქციონებზე გაიყიდა. ეს მიმდინარეობა - ერთი იდეითა და თემატიკით ნამუშევრების შექმნა სწორედ იმპრესიონიზმისთვის არის კარგად ნაცნობი და დამახასიათებელი.

ედგარ დეგა (1834 - 1917)

ედგარ დეგა ასევე ფრანგი იმპრესიონისტი და კლოდ მონეს კოლეგა იყო. განსხვავებით კლოდ მონესგან, იგი ნაკლებად ხატავდა ცარიელ სივრცეებსა და პეიზაჟებს, მისთვის უფრო მიმზიდველი საზოგადოების თავშეყრის ადგილების ასახვა იყო, როგორიცაა თეატრი, კაფე და ა.შ. მისი ნახატები იმდროინდელი ცხოვრების სტილსა და საზოგადოებაზე დაკვირვება უფროა, ვიდრე ბუნებასა და გარემო სამყაროზე.

დეგამ ბავშვობიდანვე გამოავლინა მისი ნაჭი, რაც მშობლებმა მალევე შეამჩნიეს და მხატვარი ხშირად დაჰყავდათ სხვადასხვა მუზეუმსა და გამოფენაზე. შესაბამისად, აკადემიაში სწავლაც ადრეული ასაკიდან დაიწყო. დეგას ოჯახის სოციალურმა სტატუსმა ხელი შეუწყო მაქსიმალურად მიეღო განათლება მისსავე სფეროში და ბავშვობის წლებიდანვე სრულყოფილად დაუფლებოდა ხატვის ხელოვნებას. მიუხედავად სხვა პროფესიების ხელმისაწვდომობისა, ედგარმა მის რეალურ ინტერესს მიანიჭა გადამწყვეტი მნიშვნელობა და ხელი ხატვას მიჰყო.

დეგას ინდივიდუალიზმი და შესაძლებლობები ყველაზე კარგად მის ჯგუფურ პორტრეტებში იკითხება. მისი ნახატები კარგად ასახავს ადამიანის ემოციებსა და ფსიქოლოგიურ განწყობას ერთმანეთთან ურთიერთობის დროს. მისი რამდენიმე ნახატი მიეძღვნა ისტორიულ მოვლენებს, რის შემდეგაც დეგამ ყოველდღიური პარიზისა და ფრანგი ხალხის აღწერა დაიწყო. დეგას ერთ-ერთი ასეთი, საკმაოდ ცნობილი ნახატია „რეპეტიცია სცენაზე“. თუ რა ხდება დახურულ სცენებს მიღმა, ყოველთვის საინტერესო და რაც მთავარია - რეალურია, რაც დეგას კარგად ესმოდა და ცდილობდა მისი ნახატები ამ კუთხით დაგვენახა. გარდა ამისა, მხატვარი განსაკუთრებულ ინტერესს ავლენდა სხვადასხვა მიმართულებით, მაგალითად - თეატრით, ბალეტით, ოპერით. დიდი ინტერესით სწავლობდა ადამიანების, განსაკუთრებით, კი აუდიტორიის გულწრფელ ემოციებს. ერთი პერიოდი, დიდად გატაცებული იყო ცხენებით, მათი შესწავლითა და დახატვით. ამავე ინტერესს იჩენდა ბალერინების მიმართ. ცნობილი ფაქტია, რომ დეგას მრავალი სცენა დაუხატავს, სადაც მთავარ როლში ბალერინები არიან. ის დიდი სიზუსტით გადმოსცემდა თეატრის სცენებს, განათებებს, პერფომანსსა და ტანისამოსის დეტალებს.

კარიერის გვიან წლებში იმპრესიონისტმა თითქოს დაკარგა ინტერესი ჯგუფური სცენების გადმოცემით და ძირითადად ხატავდა ადამიანს, მის სხეულსა და შიშველ ფიგურებს. მის ნახატებში ადამიანები ძირითადად არასტანდარტული კუთხიდან არიან დანახულები. აქაც მხატვრის განსხვავებული ხედვა იჩენს თავს და მისი მოდელები იმ რაკურსით წარმოგვიდგებიან, რომელიც აქამდე უცნობი იყო და ჩვეული, ნატურის ტრადიციულად წარმოჩენისგან უცხოა.

ედგარ დეგა 83 წლის გარდაიცვალა, პარიზში. მას ოჯახი არ ჰყოლია, მთელი თავისი ცხოვრება და პირადი გრძნობები სწორედ ხელოვნებას მიუძღვნა. როგორც თავად ამბობდა „არის სიყვარული და არის ხელოვნება, ჩვენ კი მხოლოდ ერთი გული გვაქვს“.