ვან გოგის სამყარო

ნეოიმპრესიონიზმი

ნეოიმპრესიონიზმი საფრანგეთში, XIX საუკუნის გვიან წლებში დაიბადა. მისი ინოვაციურობა ხატვის ახალ ტექნიკაში გამოიკვეთა. ხატვის ტექნიკა საკმაოდ საინტერესო იყო - საღებავის წერტილები ერთმანეთთან ძალიან ახლოს ისმეოდა, იმდენად, რომ მაყურებელი შესაბამისი დისტანციიდან მას ერთიან ფორმად და საბოლოოდ, ფიგურებად აღიქვამდა. თუ კი აქამდე საღებავის ფერთა და ტონალობათა შერევა იყო დამკვიდრებული, ნეომოდერნისტები ამ საქმეს თავად მაყურებლებს ანდობდნენ. ისინი ძირითადად გამოსახავდნენ პეიზაჟებს, ჯგუფურ სცენებს, ქალაქსა და ბუნებას. ნეოიმპრესიონიზმის ცნობილი წარმომადგენელია ვინსენტ ვან გოგი.

ვინსენტ ვან გოგი (1853-1890)

ჰოლანდიელი მხატვარი - ვინსენტ ვან გოგი XIX-XX საუკუნეში მოღვაწეობდა. ვან გოგისა და მისი მოჭრილი ყურის შესახებ ისტორია ალბათ ყველას გვსმენია. მრავალი მითი და თეორია არსებობს, რომელიც ვან გოგის თვით დისტრუქციული ქცევის ახსნას ცდილობს, თუმცა ჩვენთვის მისი პროტოტიპის შესწავლა სრულად შეუძლებელია. ერთი კი, ცხადია - სხვადასხვა ისტორიებისა და თავისივე წერილების მეშვეობით არტისტი ტრაგიკულ პიროვნებად გვევლინება. უცნობი სულაც არაა, რომ მხატვარი მთელი მისი ცხოვრების განმავლობაში დეპრესიასა და სხვა ფსიქიკურ დაავადებებს ებრძოდა. ტრაგიკულობასთან ერთად, ვან გოგის შემოქმედება გამოირჩევა ინოვაციური ხედვითა და ტექნიკით, სახასიათო ფერების - ლურჯისა და ყვითელი ტონალობის კომბინაცია, ალბათ ყველაზ მეტად ვან გოგთან გვახსენდება.

ვან გოგის პერსონა ისეთივე საინტერესო იყო, როგორც მისი შემოქმედება. იმ მიზნით, რომ მხატვარს კარგად შეესწავლა ადამიანების ხატვის ტექნიკა, გამოცდილების მიღება საკუთარი პორტრეტების შექმნით დაიწყო. როგორც ვიცით, მხატვარი დაბალი სოციალური ფენის წარმომადგენელი იყო, შესაბამისად, მისი ფინანსები არ აძლევდა საშუალებას მოდელებისთვის ფული  გადაეხადა, ამიტომაც საკუთარ თავს ხშირად ხატავდა. ვინსენტი მის პორტრეტებში ხშირად სევდიანი გამომეტყველებით გვევლინება, თავადაც ასე აღწერდა წერილებში საკუთარ გამოსახულებებს ტილოზე: დაღლილსა და დაქანცულს.

გარდა პორტრეტებისა, ავტორი საკუთარ ემოციურ მდგომარეობას პეიზაჟების შექმნითაც გამოხატავდა. „ვარსკვალებიანი ღამე“ ვან გოგის ერთ-ერთი გამორჩეული ნახატია. როდესაც წარმოვიდგენთ ღამეს, თვალწინ ინსტიქტურად გვიდგება სიბნელე და მუქი ტონალობის ფერები, რაც სრულიად ბუნებრივია. თუმცა, ავტორისთვის სწორედ ღამე იქცა ყველაზე ნათელ და სენტიმენტალურ მონაკვეთად. ნახატი ერთგვარ სიზმარსაც კი ჰგავს, რომელიც თითქოს ავტორის იმედით არის გამსჭვალული. „ვარსკვლავებიან ღამეს“ და მის უკან დამალულ  მესიჯს უამრავი ინტერპრეტაცია აქვს როგორც მაყურებლის, ასევე არტისტების მხრიდან. ჩვენ, კი, რეალურად მხოლოდ ის შეგვიძლია, რომ მისი მშვენიერებითა და ემოციური ფონით დავტკბეთ.

კიდევ ერთი ცნობილი ნახატი, სადაც ასევე ღამის ცაა გამოსახული, არის „კაფის ტერასა ღამით“. ნახატი მხატვარმა 1888 წელს შექმნა. ეს ერთ-ერთი პირველი ნახატია, სადაც ვან გოგმა ვარკვლავებიანი ღამე გამოსახა. მის წერილებში მხატვარი წერდა, რომ როდესაც რაიმეს ან ვისიმეს იმედი სჭირდებოდა, ან თავს სევდიანად გრძნობდა, გარეთ გადიოდა და ღამეს ხატავდა. თუ ნახატს ამ კუთხით შევხედავთ, მარტივად შევამჩნევთ ნათელ ტონალობებსა და სხივებს ბნელი ცის ფონზე, რომელიც ერთგვარად ამარცხებს ღამის ბნელ მარტოობას. აღსანიშნავია, რომ ეს ნაწარმოები მხატვრის მიერ ხელმოწერილი არ არის, თუმცა ვინსენტის წერილები უტყუარი დასტურია იმისა, რომ ეს ნახატი ნამდვილად მას ეკუთვნის.

ვინსენტმა მისი ცხოვრების დიდი ნაწილი ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში გაატარა. მიუხედავად მძიმე ფსიქიკური ჯანმრთელობისა, მხატვარი მეტწილად პროდუქტიული იყო და ხშირად საავადმყოფოს ეზოსა და ბაღებს ხატავდა. გარდა ამისა, ჰქონდა თავისივე სტუდიის ტიპის ოთახი. ერთი წლის განმავლობაში ვინსენტმა საავადმყოფოში 150-მდე ნახატი შეასრულა. არტისტი ემოციურ მდგომარეობაზე თავისსავე წერილებშიც საუბრობდა. მიუხედავად მძიმე ფიზიკური და ფსიქიკური სიმპტომებისა, ვან გოგს ხატვა არასდროს შეუწყვეტია და დროდადრო შვებას სწორედ ამ გზით ჰპოვებდა.

ვინესნტმა მისი ცხოვრების ბოლო თვე პარიზის ერთ-ერთ სოფელში გაატარა, რამდენიმე ახალი მეგობარიც გაიჩინა და მთელ დროს ხატვას უთმობდა. თუმცა, ცხოვრებაში მძიმე პერიოდი დაუდგა, მენტალური ჯანმრთელობა და ფინანსური მდგომარეობა გაუუარესდა და სიცოცხლე 1890 წლის ივლისში დაასრულა. 

Taschen-ის მხატვრების სერიაში წიგნს ვან გოგზეც იპოვი, სადაც მხატვრის 871 ნახატსა და მათ მიერ მოყოლილ ისტორიებს გაეცნობი.