როგორ გავზარდოთ თავდაჯერებული ბავშვი?

გთავაზობთ ფსიქოთერაპევტ ანდრეა შიფერის რამდენიმე რჩევას, თუ როგორ უნდა დავეხმაროთ ჩვენს შვილს – გაიზარდოს თავდაჯერებული. მეთოდები ეფუძნება ნაომი ალდორტის წიგნს  „Raising our children, raising ourselves”

1. არანაირი დახმარება (ან რჩევა), სანამ ამას გვთხოვს

მე ჩემს შვილს ვეხმარები მხოლოდ მაშინ, როცა ამას მთხოვს. სხვა შემთხვევაში, თუკი მე მას დაუკითხავად ვეხმარები, ნიშნავს ვეუბნებოდე მას: „შენ ამას მარტო ვერ შეძლებ!“

როდესაც ჩემს საყვარელ შვილს აშენებული ლეგოს კოშკი დაენგრევა, არ მივდივარ მასთან და ხელახლა არ ვუშენებ. მე ვჯდები მის გვერდით და უმეტესად უსიტყვოდ თანავუგრძნობ. (ჩემს შვილს არ მოსწონს, როცა მის გრძნობებზე ხმამაღლა ვსაუბრობ). ცოტა ხნის შემდეგ, აღშფოთებითა და იმედგაცრუებით მეხუტება და ტირის.

ამის შემდეგ მე მას კითხვით მივმართავ: „შემიძლია რამე გავაკეთო შენთვის?“ ან „გჭირდება ჩემგან რაიმე?“

მისი პასუხები ჩემს კითხვაზე სხვადასხვაგვარია, მაგრამ მას პრაქტიკულად არასდროს  სურს, რომ მე ავუშენო კოშკი. მას ურჩევნია თავად იპოვოს რაიმე გამოსავალი.

1. არ არსებობს მხოლოდ ერთი და ჩემი გამოსავალი

მე მხარს ვუჭერს ჩემს შვილს, მიუხედავად იმისა, თუ რას მივიღებ მისგან ამის საპასუხოდ. არაფერია იმაზე საზიანო ბავშვისათვის, როცა მე ვეუბნები: „ ეს ასე არ გამოგივა!“ ამ სიტყვებით ბავშვს ვართმევთ ექსპერიმენტისაგან მიღებულ სიხარულს. ნაცვლად ამისა, მის ნაბიჯს ვაფასებ ნეიტრალურად და ვეუბნები: „მე ამას სხვაგვარად ვხედავ/სხვანაირად გავაკეთებდი, მაგრამ მიხარია, თუ შენ შენს საკუთარ გზას იპოვი.“

დიახ, მე ვიცი, რომ რთულია გადავუხვიოთ ჩვენს საკუთარ, უკვე გამოცდილ და გამართლებულ გზას. მაგრამ თუ ვიპოვით ძალას ჩვენში, მოვიქცეთ ამგვარად, მივცემთ პიროვნული ზრდის  შესაძლებლობას არა მხოლოდ ჩვენს შვილს, არამედ ჩვენს თავსაც.

1. მადლიერება კრიტიკის ნაცვლად

მე გამოვხატავ მადლიერებას, მისი ქცევის შეფასების სანაცვლოდ. როდესაც ჩემი შვილი რძიან მიუსლის მიკეთებს, ვუხდი  მადლობას, ნაცვლად იმისა, რომ გავაკრიტიკო დაღვრილი რძის გამო.

ბავშვებისთვის ძალიან მიშვნელოვანია, როდესაც ჩვენთვის რაღაცის გაკეთება შეუძლიათ. ნუ გავუფუჭებთ მათ ამ შეგრძნებას.

1. გავთავისუფლდეთ მოლოდინებისაგან

მე არ ვეხები ჩემი შვილის გეგმებს. ჩემი საკუთარი მოლოდინების ჩვენება შვილზე ცუდ გავლენას ახდენს. ბავშვებს უნდათ, რომ თავიანთ მშობლებს თავი მოაწონონ და ამ ცდაში ისინი საკუთარი ბუნებრივი გზიდან უხვევენ. მე არ  გავუშვებ ჩემს შვილს ჩემთვის სასურველი მიმართულებისაკენ, რადგან ჩემი შვილი არ დაბადებულა იმისთვის, რომ ჩემი მოლოდინები გაამართლოს. ის დაიბადა იმისათვის, რომ იპოვოს საკუთარი თავი და საკუთარი ბუნებრივი გზა.

1. უთხარით „არა“ სწორად

როდესაც ჩემი პატარა ჩემთან საუბრობს და ელოდება რაღაც გადაწყვეტილებას ჩემგან, არასოდეს ვეუბნები მას დაუფიქრებლად „არას“. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ არ მსურს ავუსრულო მას სურვილი და თავიდანვე გადაწყვეტილი მაქვს საბოლოოდ ვუთხრა „არა“, ის იმსახურებს, რომ მის თხოვნაზე გარკვეული დროით ვიფიქრო. სწრაფად უარყოფის შემთხვევაში, ბავშვი ეჭვს შეიტანს ჩვენს გადაწყვეტილებაში და ჩათვლის, რომ უსამართლოდ მიიღო ჩვენგან უარყოფითი პასუხი. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ განვუმარტოთ მას, თუ რატომ ვეუბნებით „არას“.

1. არანაირი შედარებები!

მე არასოდეს ვადარებ ჩემს შვილს სხვა ბავშვებს.  ეს კონკურსი, რომელიც სხვებთან შედარებით იმართება, წარმოქმნის შინაგან დაძაბულობას.  სხვებთან შედარება, ბავშვებშიც და მოზარდებშიც, წარმოადგენს  არასრულფასოვნების კომპლექსის საფუძველს.

თითოეული ბავშვი უნიკალურია და გააჩნია საკუთარი განსაკუთრებული შესაძლებლობები.

1. გადაეცით პასუხისმგებლობა

მე ჩემს შვილს იმდენ პასუხისმგებლობას ვაძლევ, რამდენის საკუთარ თავზე აღებაც შეუძლია. ამით ის გამოიმუშავებს შეგრძნებას, რომ შეუძლია დაეყრდნოს საკუთარ თავს.

როცა ჩემი შვილი 3 წლის იყო, ჩემსა და მას შორის წარმოიქმნა გაუთავებელი ყოველდღიური „ძილისწინა ბრძოლა“. უკვე დილიდანვე ცუდად ვხდებოდი, როცა მის დაძინებაზე ვფიქრობდი. ჩვენი ურთიერთობაც თანდათან ფუჭდებოდა.

ერთ დღესაც, უბრლოდ დავტოვე „ბრძოლის ველი“ და გადავაბარე  მას პასუხისმგებლობა. დავპატიჟე კაკაოსა და ნამცხვარზე და ვუთარი: „ ამიერიდან ვწყვეტ დაგაძალო ძილი, შენ გაქვს უფლება თავად გადაწყვიტო, ხარ თუ არა დაღლილი.“  იგი მარტივად დამეთანხმა.

რა თქმა უნდა, მე ჩემი საქმიანობისგან არ გადამიხვევია, ღამის 7 საათის შემდეგ არ ვეთამაშებოდი მას და ვაკეთებდი ჩემს საქმეს ისე, როგორც მანამდე, თუმცა ყოველ წუთს მზად ვიყავი, მოთხოვნის შემთხვევაში, გავყოლოდი მას და დამეძინებინა.

თავიდან ჩემი პატარა მცდიდა, მართლა შევასრულებდი თუ არა ჩემს სიტყვას და ძალიან დიდხანს ეღვიძა. მაგრამ გარკვეული დროის შემდეგ, დაუბრუნდა თავისი ძილის განრიგსს და ზუსტად იმდენი ეძინა, რამდენი სჭირდებოდა.

1. მოუსმინეთ ყურადღებით!

ჩემს შვილს გულისყურით ვუსმენ და ვაფასებ მისი გრძნობების ნებისმიერ გამოვლინებას. ამით ის ივსება თავდაჯერებულობის შეგრძნებით, რადგან მე მას ისეთს ვიღებ, როგორიც სინამდვილეშია.

1. არანაირი „ლექციები“!

მე პატივს ვცემ ჩემი შვილის ცოდნასა და სიბრძნეს. როდესაც რაიმეს მეკითხება, არ ვუტარებ მას არც „ლექციას“ და არც „გამოცდას“. ეს მისთვის დამამცირებელია. მე მას პატივისცემით ვპასუხობ, ზუსტად ისე, როგორც ჩემს კარგ მეგობარს დაველაპარაკებოდი.

1. თანასწორობა

ჩემს შვილთან ისე ვურთიერთობ, როგორც თანასწორთან, ანუ როგორც ზრდასრულ ადამიანთან. ყველა მისი გრძნობა, ფიქრი და აზრი იმსახურებს სათანადო დაფასებას. არც ერთ მის გრძნობას არ ვაფასებ სიტყვებით „კარგი არაუშავს“ ან კიდევ უარესი, არ ვიღებ სასაცილოდ მის მიერ გამოხატულ შეგრძნებებს.

1. შეცდომებზე სწავლა

როდესაც ჩემი შვილი შეცდომას უშვებს, მე ვრჩები ან ნეიტრალური, ან ვეხმარები მას. თუკი ის ნაბიჯს სისულელედ ან შეცდომისთვის განწირულად მივიჩნევ, ჩემთვის ვიტოვებ ჩემს ფიქრს. ხოლო თუ ჩემს შვილს შევატყობ შეცდომის შედეგად გაჩენილ ეჭვებს, ვუყვები მას ჩემ მიერ დაშვებულ შეცდომებზე, რადგან იცოდეს, რომ შეუცდომელი არავინაა და ეს ყველას შეიძლება დაემართოს.

1. დრო – ეს არის ყველაზე ძვირფასი, რაც მას შეგვიძლია ვაჩუქოთ!

მე ჩემს შვილს დროს ვჩუქნი. სანამ იმდენაც პატარაა, რომ დალოდება არ შეუძლია, მას მე მყისიერ ყურადღებას ვჩუქნი.

1. ბავშვები მკვლევარები არიან (მათ უყვართ ექსპერიმენტები)

მე ჩემს შვილს ვუთმობ ერთ ოთახს, იმისათვის, რომ თავად სცადოს გარკვეული რაღაცები. მაშინაც კი, როცა ვიცი, რომ მას ეს არ გამოუვა. რა თქმა უნდა, ეს ეხება იმ ყველაფერს რაც უსაფრთხოა მისთვის. საფრთხის შემთხვევაში კი მას ალტერნატიულ შესაძლებლობას ვთავაზობ.

1. თამაში ბავშვთან – მას მკურნალობის ეფექტი აქვს!

შვილთან თამაშისას, მას ვაძლევ სადავეებს, წაიყვანოს თამაში ისე, როგორც თავად სურს. თუ მას ენდომება, რომ მმართველობა მე ავიღო ხელთ, ამას თავად მეტყვის.

ბავშვთან თამაში ფარული სამკურნალო საშუალებაა. მაგალითად, თამაშის მეშვეობით ბავშვებს, შესაძლოა, შევუმციროთ შიშები და მრისხანება.

მნიშვნლოვანია, რომ გვქონდეს ბავშვთან თამაშის ხალისი, რადგან ისინი ანტენის მსგავსად იჭერენ ჩვენს განწყობას და შემდეგ ფიქრობენ, რომ რაღაც ისე ვერ არის და ეს მათი ბრალია.