ნიკო ფიროსმანის შესახებ

ქართველი თვითნასწავლი მხატვრის, ნიკო ფიროსმანის შემოქმედება ყველასთვის კარგად ნაცნობია. მის ნახატების პერსონაჟებს ყოველდღიურობაშიც ვაწყდებით, მაგალითად: „ხარ-ირემი“ გამოსახულია 20 თეთრიან მონეტაზე. გარდა მშობლიური ქვეყნისა, ფიროსმანის შემოქმედება საერთაშორისო დონეზე ცნობილია და მრავალ გამოფენაზე იხილა მზის შუქი, როგორიცაა პარიზში 1969 წელს გამართული ლუვრის გამოფენა. დღესდღეობით, მისი ნახატების უმრავლესობა ინახება საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში, დავით კაკაბაძის, ლადო გუდიაშვილის და სხვა ქართველი მხატვრების შემოქმედებასთან ერთად.

ნიკო ფიროსმანის ცხოვრებისა და ტრაგიკული პიროვნების შესახებ ბევრი დეტალი ჩვენთვის ცნობილი არ არის. გარკვეული წყაროები გვეუბნება, რომ მხატვარს მრავალი სულიერი თუ მატერიალური განსაცდელი უნახავს, რისი კვალიც მის შემოქმედებაშია დამალული. ფიროსმანის შესახებ მრავალი ლეგენდა არსებობს, სამწუხაროდ, ვალიდური წყაროების ნაკლებობის გამო, დაზუსტებით არ ვიცით ესა თუ ის ისტორია მის შესახებ რეალურია თუ არა.

ნიკალა

ასევე ქართველი მხატვარი, ლადო გუდიაშვილი რამდენიმეჯერ შეხვდა ნიკალას. პირად ჩანაწერებში იგი იხსენებს მის აღფრთოვანებასა და გაოცებას ნიკალას ცხოვრების სტილითა და პიროვნებით. როგორც ავტორი აღწერს, ნიკო ფიროსმანაშვილი ჩუმი, მარტოსული და მეტად მოკრძალებული ადამიანი უნდა ყოფილიყო. მისი ნახატები იყო სწორედ ის ძვირფასეულობა, რაც მთელი ცხოვრების განმავლობაში გააჩნდა. ამასთანავე, იგი საკმაოდ ღარიბი უბნის მაცხოვრებელი იყო, იმდენად, რომ ზოგჯერ საღებავებისა და ტილოს ყიდვაც არ შეეძლო. ფიროსმანს ოჯახი არც ბავშვობის წლებში და არც ზრდასრულობაში ჰყავდა. მისი მარტოსულობა სიცოცხლის ბოლომდე გაგრძელდა და როგორც ვიცით, სიყვარულშიც არ გაუმართლა. დიდი ვარაუდით, „აქტრისა მარგარიტა“ მიეძღვნა სწორედ მის სიყვარულს, ფრანგ მსახიობს - მარგარიტას, რასაც ურმით მირთმეული ვარდების ლეგენდაც უკავშირდება.

ფიროსმანი ძირითადად მოხეტიალე ცხოვრების წესს მისდევდა. ისე გარდაიცვალა, რომ ოჯახი არც ჰყოლია, მისი გარდაცვალებისა და დაკრძალვის ადგილიც კი უცნობია. თანამედროვეობაში მხოლოდ მისი ნახატების ნაწილი შემოგვრჩა და მათ უკან დამალული ისტორიები, რომელთა ნაწილიც არ ვიცით შეესაბამება თუ არა რეალობას, თუმცა, მხატვრის პიროვნებას ერგება და მასსავით საინტერესოს ხდის. ნიკო ძირითადად დუქნებისთვის ხატავდა, ამიტომაც მისი შემოქმედების დიდი ნაწილი არის ჯგუფური პორტრეტები და ასახავს ქართულ სუფრას, მის ადათ-წესებსა და ჩვეულებებს.

შემოქმედება

ნიკო ფიროსმანი პირველი ქართველი ანიმალისტი იყო. მის ნახატებში ჭარბობს ცხოველების გამოსახულებები, რომელიც ხშირ შემთხვევაში თვალითაც კი არ უნახავს, ამის კარგი მაგალითია ჟირაფი. აღსანიშნავია, რომ ფიროსმანის შემოქმედება გამოირჩევა მინიმალისტური სტილით - მისი პერსონაჟები ხშირად შიშველ ფონზე გვევლინებიან. მსგავსად ადამიანებისა, თითქოს ცხოველებსაც ენიჭებათ გარკვეული პერსონა და ისევე ემოციურად მისაწვდომები ხდებიან ჩვენთვის, როგორც პიროვნებები. "ჟირაფს" თუ კარგად დავაკვირდებით, მის თვალებში შესაძლოა გარკვეული სახასიათო დეტალებიც ამოვიკითხოთ.

ფიროსმანის რეალური პერსონაჟებიც არანაკლებ საინტერესო ისტორიას ყვებიან - მაგალითად, „მეეზოვე“. არსებობს ლეგენდა, რომ „მეეზოვეს“ უკან რეალური ადამიანი დგას, რომელიც მხატავრს მისი ცხოვრების მძიმე წუთებში დაეხმარა და ამით მის გულში სამუდამო ადგილი დაიკავა. „მეეზოვე“ უბრალო ადამიანის გამოსახულება არ არის, მისი ვიზუალი ბევრად ღირებულ ისტორიას ყვება, ვიდრე მისი წარმომავლობა ან პროფესიაა, რაც აუდიტორიის ემოციებთ, გრძნობებით აღიქმება. ჩვენ, მაყურებლებს, არ გვჭიდება ვიცოდეთ ფიროსმანის პერსონაჟების ვინაობა, ასაკი, სოციალური სტატუსი და სხვა დეტალები. ეს ყოველივე მეორეხარიხოვანი ხდება და მუქ ფონზე გაცოცხლებული ადამიანები ჩვენთვის სრულიად საკმარის ისტორიას იტევენ.

XIX საუკუნის თბილისის ცხოვრება და მისი თავისებურებები, ალბათ ყველაზე კარგად ფიროსმანის ნახატებში არის ასახული. თბილისის იმდროინდელი დუქნების უმეტესობაც სწორედ ფიროსმანის ნახატებით იყო მორთული. სცენებში ადამიანები სუფრის გარშემო არიან შემოკრებილი, ხან დახურულ, ხანაც ღია სივრცეში, მის ნამუშევრებში რამდენიმე ღირშესანიშნავ პეიზაჟურ სცენებსაც ვაწყდებით. ეს და სხვა გამოსახულებები შეგიძლია იხილო ბლუტაბლას ლურჯი სუფრისა და ჭურჭლის კოლექციაში.